İSLÂM HUKUKUNA GİRİŞ Ünite 5 ÖZET
 |
| İSLÂM HUKUKUNA GİRİŞ Ünite 5 ÖZET |
Giriş
Fiillerin hükümlerinin ne olduğu ile fıkıh ilmi ilgilenirken,
hükmün ne olduğu ve kısımlarının nelerden ibaret olduğu
ile fıkıh usûlü ilmi ilgilenir. Hükmün dört temel unsuru
vardır. Bunlar hükmün kendisi, hükmü koyan hâkim,
hükmün muhatabı olan mükellef ve hükme konu olan
fiillerdir. Mutlak anlamda hükmün kaynağının ilâhî hitap,
hüküm koyma yetkisinin de Allah’a ait olduğu ve aklın
hükme ulaşmanın bir yolu olmadığı konusunda usûlcülerin
büyük çoğunluğu aynı kanaattedir.
Vaz‘î Hükmün Tanımı
Vaz‘î hükümler, teklîfî hükümlerin varlığı ile ilgili ikincil
hükümlerdir. Örneğin Şâri, güneşin hareketleri ile oluşan
vakti, namaz için sebeb, abdesti namaz için şart, kadının
hayızlı olmasını namaz için mâni‘ kılmıştır.
Teklîfî Hükmün Kısımları
Usulcülerin çoğunluğuna göre teklîfî hüküm îcâb, nedb,
tahrîm, kerâhe ve ibâha olmak üzere beş kısma ayrılır.
Hükme Konu Olan Fiiller
Hüküm konusunun dördüncü temel konusu, teklîfî ya da
vaz‘î hükmün ilgili olduğu fiil veya durumlardır. Hüküm,
teklîfî hüküm ise hükmün konusu olan fiil, mükellefin
fiilidir. Hüküm, vaz‘î hüküm ise hükmün konusu olan fiil,
mükellefin fiili olabileceği gibi, mükellefin fiili olmayan
bir şey de olabilir. Teklîf (yükümlülük) altına sadece
mükellefin ihtiyarî fiilleri girer. Bu fiillerde ise bazı şartlar
aranır.
Hükme Konu Olan Fiillerin Kısımları
Hükme konu olan fiillerin, değişik açılardan taksimi
yapılmıştır. İki hakkın bulunduğu fiillerden bir kısmında
Allah hakkı, bir kısmında ise kul hakkı ağır basar. Bu
açıdan hükme konu olan fiiller dört kısma ayrılır. Sırf
Allah hakkı olan fiiller, sırf kul hakkı olan fiiller, Allah
hakkının ağır bastığı fiiller, kul hakkının ağır bastığı
fiillerdir. Bu üç
nitelikten birinin bulunduğu Allah hakları kendi içinde
sekiz kısma ayrılır:
1. Sırf ibâdet anlamı taşıyan fiiller
2. Ukûbât-ı kâmile (tam cezâ niteliği taşıyan fiiller)
3. Ukûbât-ı kâsıra (kısmen cezâ niteliği taşıyan
fiiller)
4. İbâdet niteliği taşıyan cezalar
5. Meûnet anlamı taşıyan ibâdetler
6. İbâdet anlamı taşıyan meûnet
7. Ukûbet anlamı taşıyan meûnet
8. Bizzat kâim (müstakil) haklar
Sırf kul hakkıyla ilgili fiillere bakıldığında kul hakkı,
kişiye özel bir menfaatin korunmasına ilişin haktır.
Kişilerin malları üzerindeki hakları ve malî sonuçları
bulunan hakları bu kısma girer. Kul hakkının ortak
özelliği, şudur: Hak sahibi dilerse hakkının yerine
getirilmesini ister, dilerse bir bedel karşılığında veya
karşılıksız olarak hakkından vazgeçebilir.
Allah hakkının ağır bastığı fiillere bakıldığında bunlar,
kendisinde iki hak birleşmekle birlikte Allah hakkının, kul
hakkına ağır bastığı fiillerdir. Kazif suçuna verilen ceza
(hadd-i kazf) böyledir. Bu cezanın verilmesinde iftiraya
uğrayan kişinin özel bir menfaati vardır. Bu yönüyle de
Allah hakkıdır ve Hanefilere göre kazif cezasındaki Allah
hakkı, kul hakkından daha ağır basar. Şafiilere göre ise
kazif cezası, kul hakkının ağır bastığı bir haktır.
Kul hakkının ağır bastığı fiillere bakıldığında bunlar,
kendisinde iki hak birleşmekle birlikte kul hakkının, Allah
hakkına ağır bastığı fiillerdir. Kısas cezası buna örnek
olarak verilebilir.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder